Pliedewok op e loof
Veur dat jim je ofvroagen wat of dat er hier veur onzin boven stijt, eerst mor es even noar de aanleiden. Het is Meertmoand Streektoalmoand. En dat wat hier bovenaan stijt is streektoal. Ja, wel n bietje codeerd, mor dat goa ik zo wel uutleggen. Eerst mor es even noar de streektoal. Zoas jim lezen konden holt “Mien Westerkwartier” zich bezeg met streektoal, met noame t Westerkwartiers. De vertellers van “Kom op Verhoal” vertellen ien meertmoand op schoelen en der wordt n compleet programma opsteld om t Westerkwartiers bie de jeugd onder de aandacht te brengen.
Allereerst even over t Westerkwartiers zulf. Het is woarschienlek de meest vriendeleke vörm van t Grunnings. Ik ben voak genog argens aan t vertellen west woar minsen waren die ons mooie dialect niet machteg waren. Ok Westerlingen, die dan van te veuren zeden dat ze gien Grunnings verstoan konden. En dan zee ik tegen ze dat ze mor gewoon even luustern mozzen en dat ze der dan achter kommen zollen dat ze t best verstoan konden. En dat bleek dan ok woar te wezen. Kiek, ien tegenstellen tot t aandere Grunnings, t Overdaips of t Westerwolds, lijt t Westerkwartiers veul dichter tegen t Nederlands aan. Woar ze verderop ien e provinzie woorden bruken as “Nait, bie, oet en thoes”, zeggen wij gewoon: “Niet, bij, uut en thuus”. Ien t Nederlands: “Niet, bij, uit en thuis.” Dus dat verschilt niet zo hiel veul. En wat bliekt, bie al die vertel sessies die ik al metmoakt heb zeggen de Hollandsproaters dat ze t best verstoan konden. En ok e Friezen en e Drenten verstoan ons hartstikke best. Nou, dan moet t toch niet zo moeilek wezen om t ok proaten te leren.
Zulf ben ik er noatuurlek met opvoed. Wij proatten thuus onvervalst Nijzielsters. Misschien werd dat wel n bietje vervalst met aandere ienvloeden, want mien mamme kwam van Bril en was n dochter van n Friezin en n Hoogelander. Mor dat moet kinnen, want t Westerkwartiers verschilt van Noord noar Zuud en van Oost noar West.
En dan e tweetoalegheid woardat ik met opvoed ben. Op schoel leerden wij noatuurlek Nederlands. En dat Nederlands leerden wij op e goeie manier. Wij leerden de werkwoorden ien e goeie volgorde te zetten. Even n veurbeeld. Een Nederlandse zin: “Als kind moest ik leren lopen”. Wij zeggen: “As kiend mos ik lopen leren”. Tegenwoordeg leren de Grunningsproatende olders die de kiender zo neudeg ien t Nederlands opvoeden moeten, de kiender dat dus verkeerd. Die zeggen ien t Nederlands: “Als kind moet ik lopen leren”. Fout dus. Zo’n kiend herken je dreks as n Grunninger. Dus minsen, voed je kiender op ien t Grunnings, dan leren ze op schoel t Nederlands beter.
Nou even terug noar de grapmoakerij boven aan dit artikel. Doar stijt: “Pliedewok op e loof”. Wat is dat nou. Ik zel proberen t uut te leggen. Het hiet met n defteg woord “Spoonerisme”. Het is t verwisselen van letters ien woorden en zinnen. Mien broer en ik deden dat, toen we op e middelboare schoel zatten tot ien e treure. Even n veurbeeld: “Zilver poetsen” wordt: “Pilver zoetsen”. En wij gingen doar dan nog verder met. Dan werd het zomor: “Pilzer voetsen”. Mocht jim nou denken dat t dan kloar was, nou nee. Want we gingen dan ok nog de klinkers verwisseln. Dus werd het “Poelzer vitsen”.
We trainden dat met zien beiden zo goed dat we t noadloos met mekoar proaten konden. Gien mins kon ons op e duur meer verstoan. Jim begriepen dat t bie ons thuus ien e huusholden niet leuk meer was onder t eten, elk keek ons roar aan en t ging zo ver dat pabbe zee: “En nou moet t doan wezen met die gekke fratsen”.
Hoe t ok zij, we waren opvoed ien t Westerkwartiers, we proatten op schoel Nederlands en we leerden door Duuts, Frans en Engels. Met doarnoast ons eigen Koeterwaals spraken we dus 6 toalen. Allinneg dat Koeterwaals hemmen we niet onderholden. Al kin ik t nog wel n bietje. En e zin die hierboven dit stukje stijt kwam op n middag tot stand toen we beident ien de veurkoamer huuswark zaten te moaken en der n kennis van ons langs reed op e brommer. Hij hiette Lodewiek. Mientje vertelt jim wat mien broer toen zee.
Piet de Vries
Mientje: Lodewiek op e plof.