Langs diepe dalen na de topsport om nu te pieken op ander vlak

Documentaire ‘diepgaan voor Vancouver’ beloond met filmprijs in Milaan

GRONINGEN – Margriet de Schutter leerde schaatsen op de gracht rondom de boerderij van haar vader in Vierhuizen. Een kleine meid op het ijs, aangemoedigd door vaders en moeders. Ze blijkt beter en harder te kunnen schaatsen dan menigeen en verruilt de sloot voor Thialf met maar één doel voor ogen: de Olympische Spelen halen. Het lot beslist anders en gebroken als mens en als topsporter maakte ze kort na het stoppen van haar carrière op het ijs een indrukwekkende documentaire. Onlangs werd deze op het FICTS filmfestival in Milaan onderscheiden met de tweede prijs in de categorie ‘Olympic Spirit – Olympic Values’.

De documentaire wordt geroemd omdat hij uniek openhartig is. De kijker wordt meegenomen langs de carrière van Margriet, maar vooral langs de moeilijke weg die volgt als Margriet de keuze maakt te stoppen met het schaatsen op topniveau. “Wie ben ik zonder schaatsen?’, vraagt ze zich af. Veel indruk maakt het gesprek met haar vader die eerlijk vertelt met de topsport-carrière van zijn dochter in zijn maag te hebben gezeten. “Topsport was voor jou niet zo goed. Je moet oppassen dat het niet meer stress dan plezier oplevert.” Dat vader en dochter elkaar kwijtgeraakt zijn, wordt pijnlijk duidelijk in het openhartige gesprek. Als hij letterlijk en figuurlijk naar haar uitreikt, vinden de twee elkaar in een emotioneel moment gelukkig weer.

Inmiddels zit er een hele andere Margriet aan tafel. Een stralende en jonge meid, die er overigens nog altijd afgetraind uitziet, maar vooral iemand die goed in haar vel zit. “Of ik helemaal los ben van de topsport? Nu wel”, vertelt ze. “Ook omdat ik iets nieuws heb gevonden. Eigenlijk kwam alles op me af, op het moment dat ik stopte met de topsport.” Koud een half jaar nadat ze schaatsen aan de wilgen hing, kwam ze al voor de keus te staan of ze de documentaire zou maken. En dat vrij onverwacht.

“Voor het afstuderen in de specialisatie mediastiek, een combinatie van media en journalistiek, kwam ik op het idee een documentaire te maken over nazorg voor topsporters. Ik merkte dat er op dat terrein nog een hoop te winnen was en wilde in de documentaire de persoonlijke ervaringen van drie sporters tegenover de informatie die ik inmiddels hierover had uitgezocht zetten.” Ze stuurde haar idee in naar het Noordelijk Filmfestival in Leeuwarden en werd uitgenodigd mee te doen aan masterclasses. “Daar werd niet alleen het idee door de mangel gehaald, maar ikzelf als documentairemaakster ook. Er werd maar doorgevraagd over wat het met mij deed, bijvoorbeeld. Na anderhalf uur zei ik: ‘zullen we het nu over mijn idee hebben’, waarop geantwoord werd: ‘volgens mij hebben we al een documentaire’.” Tegen haar verwachtingen in werd ze verkozen tot winnares van de workshop en kreeg ze een professioneel productieteam en zendtijd op Nederland 2 toebedeeld. “Maar, werd me toen wel gezegd, het moet wel over jezelf gaan”, vertelt ze met een lach.

Een duivels dilemma. “Ik was net een half jaar gestopt met schaatsen. Het is een ‘once in a lifetime kans’, maar ik was bang dat het tegen me zou gaan werken.” Uiteindelijk besloot ze de angst niet te laten regeren en deze kans de bewogen periode van topsport af te sluiten, aan te pakken. Niet dat het altijd gemakkelijk ging. “Het proces om de documentaire te maken heeft één jaar geduurd. Dit had ik ook nodig om los te komen van de topsport en het hele proces te doorlopen.”

Het lukte haar een openhartige en persoonlijke documentaire neer te zetten. De kijker wordt vooral meegenomen langs moeilijke periodes in haar leven zoals de scheiding van haar ouders en het zwarte gat na het stoppen met schaatsen. “Ik stuurde de eerste versie van mijn script in en kreeg die terug met: ‘dit kan nog veel dieper’. Ik maakte een tweede en dacht: ‘dit is de grens, verder wil ik niet gaan’. Uiteindelijk werd het versie zeven.” Daarnaast studeerde ze ook gewoon af. “Ja, ik heb ook nog eens een hoop geleerd. Natuurlijk kan je niet zelf filmen als je gefilmd wordt, maar ik merkte met professionele en kundige mensen en daar leer je veel van.”

De documentaire bracht Margriet veel. “Een acht voor de documentaire en een negen voor het gesprek, zo sloot ik mijn studie af.” Maar dat is niet het belangrijkste. “Ze vroegen mij tijdens mijn afstudeergesprek of ik wist wat ik zou krijgen voor de documentaire. Toen zei ik: ‘ik heb al wat gekregen, ik heb mijn vader teruggekregen.” Op de vraag of dit zonder de documentaire ook was gelukt, kijkt ze bedachtzaam op. “De documentaire heeft het proces zeker versneld.”

Daarnaast leverde het ook de nodige aandacht voor nazorg op. “Ik wilde geen vinger wijzen, maar wel een statement maken. Ik merk dat veel mensen een stukje erkenning erin vinden. Niet alleen topsporters. Ook als je bijvoorbeeld je baan verliest, kom je op een punt in het leven dat je je identiteit even kwijt bent.” Ze richtte daarom ook nog eens de website extopsporter.nl op, waar ze alle informatie over nazorg en ervaringsverhalen kwijt kan. Op deze website is ook de dvd met de documentaire te bestellen.

Het schaatsen is wel aardig verleden tijd. “Geshorttracked heb ik niet meer, want als ik iets doe, dan wil ik het goed doen en shorttrack is heel intensief. Als je het recreatief wilt doen, ben je na drie rondjes uitgeteld.” De slootjes van Vierhuizen blijven onberoerd, maar haar ouders op het Hogeland, moeders woont in Ulrum, vaders nog altijd in Vierhuizen, worden nog regelmatig bezocht. Niet meer wekelijks, want daarvoor heeft Margriet teveel om handen. “Ik heb mijn eigen bedrijf Crossover Media, waarin ik media en journalistiek combineer, ik geef lezingen over de documentaire, schrijf bijvoorbeeld wedstrijdverslagen en doe presentatie.” Bovendien werkt ze aan een boek wat begin 2013 moet uitkomen.

De prijs in Milaan voor de documentaire is een mooie bekroning, maar het echte Olympische gevoel beleefde Margriet afgelopen zomer toch nog. “Ik werd geselecteerd als crewlid voor het Holland Heineken House. Wow, kan ik het toch nog ervaren.”