Streektoal of Toal

Afbeelding
ik proat plat! doe ok?
Op 8 oktober is deur t Riek en de betrokken pervincies een ofsproak, dat hiet met n mooi woord, convenant moakt, dat t Nedersaksisch as “een wezenlijk, zelfstandig en volwaardig onderdeel van de taal in Nederland” wordt erkend. Mooi natuurlek mor dat betekent niet drekt dat de toal geliek is aan t Fries. Nije wetholders van de gemeente Westerketier kinnen de eed nog niet ofleggen met ‘Zo Woarlek Helpt Mie God Almachteg’ en onder t plaatsnoambordje Niehove komt ok gien Nijhoof te stoan. Der komt gien extra geld vrij veur t stimuleren van de toal, mor overheden hebben wel ofproat dat ze heur stinkende best doen zallen om t Nedersaksisch ien leven te holden. t Is nou veural aan ons om der wat met te doen.
Nedersaksisch wordt ien Nederland sproken ien de strook van Kollum tot Winterswiek,  laangs de Duutse grins. Mor ook ien Duutslaand, Denemarken en Polen worden varianten sproken. Ien Nederland bennen der al 9 varianten Nedersaksisch van t Veluws tot aan t Westerketiers. Veur de Stellingwaarven, toch een butenbeentje ien Friesland, is t mooi dat ze der vol bij heuren dizze keer. Zijn binnen één van de negen.
Mor wat schieten we der met op. Het is mor n convenant en de partijen kinnen het zo mor opzeggen. Old Grunneger depteerde Hans Gerritsen, hij was degeen die bij de eerste subsidieaanvroag van ‘Stichting Mien Westerkwartier’ aan Ria Horenga vroeg ‘Wie is die Mien’, is toch wies met dit resultoat. As veurzitter van Streektoalorganisaties ien t Nedersaksisch toalgebied (SONT) viend er t niet slim dat we niet dezelfde erkenning hemmen as de Friezen. Die erkenning geft allinneg mor bureaucratisch geneuzel volgens Gerritsen en doar schiet je ok niks met op.
Het gijt om de „immateriële waarde” t Is nou gien dialect meer dat je mor beter zo snel mogelek òfleren moeten. Nee het is n toal as alle andern, woar je tröts op weden kinnen.
Toch is de stried moeizoam, met of zunder convenant. Ien Nedersaksen gijt t snel achteruut met de toal”, zee de Twentse cabaretier Herman Finkers al ien 2015. „De Olders geven het Twents, Drents of Grunnings niet meer deur aan heur kiender, omdat ze denken dat, dat niet goed is veur t Nederlands. Dat is bewezen niet woar, mor proat ze dat mor es uut e kop.
De ommekeer is gelukkeg al wel merkboar. Op schoel en op de regionoale radio en tv is der meer aandacht veur t Nedersaksisch. Zangeres Marlène Bakker dee dizze week een oproep om voaker een streektoalverske aan te vroagen bij de landeleke media. Diezelfde radio vroeg heur wel om een verske te vertoalen, zodat ze t verschil heuren konden. Ze snappen ien Hilversum schienboar niet dat n liedtekst meer is dan poar woorden op n riegje.  Kranten (zoas dizze) schrieven wat voaker ien e streektoal en der bennen al veurbeelden van vergoaderings die ien t dialect holden worden. Elk proat dan gewoon zien eigen variant en ze verstoan mekoar prima. De sfeer wordt volgens de deelnimmers veul gemoedeleker en de zinnen worden körter, dus eerder tied veur n lekkere borrel.
„De riekdom van zo’n taal, dat is magisch”, zee geboren Grunneger Freek de Jonge. Hij was veureg joar hiel actief ien t aardbevingsgebied en proatte met veul Grunnegers en heurde heur kloare toal.  Met weineg woorden, of juust deur t zwiegen, veul zeggen, dat is mooi, volgens de helft van Neerlands Hoop. Freek woont tiedelek met zien vraauw ien t Grunneger Museum. Bin benijd of er al n old Grunnegs wiefke roepen het: ‘Wat hestoe der n brut van Freek’ en of er dat dan ok begrepen het.
De riekdom van de toal, dat is woar wij om denken moeten. Niet om olle woorden te zeggen, die gieneen meer bruukt, zet die mor ien t woordenboek, mor om ien e doagelekse proat uutdrukkings en zegswiezen te hemmen die bij ons passen en die holt snieden.
Je der niet veur schoamen om plat te proaten, doar begunt t met. Luuster voaker noar de klank van de toal, want dan leer je t sneller begriepen. Lees es n mooi gedicht van Tonko Ufkes of Melle Hijlkema – gewoon hardop lezen, dat waarkt t best- of perbeer es n kört verhoaltje te schrieven.t Is toch van de gekke dat op t schoelplein van t Lauwers College ien Griepskerk de voertoal Hollands is en 10 kilometer verder op ien Butenpost proaten de kiender Fries met mekoar. Loat de kiender kennis moaken met t Westerketiers of desnoods met t Overdaaips, t toalgevoel verbetert er deur en t klink ok nog mooi. Zo geven wij praktisch handen en voeten aan zo’n convenant. Me dunkt dan kommen de extra centen op e duur ok wel.
We zitten midden ien verkiezingstied en t is meschien wel n goed idee om ien de verkiezingsdebatten de vroag te stellen wat de toekomstige roadsleden met de toal en cultuur doen willen. Ik ben der ien elk geval veur om een bordje ‘Roadskoamer’ op de deur te plakken ien t gemeentehuus van Zuudhörn.
Oh ja nog eefkes dit. We hemmen nog wat mouwhemden leggen met de tekst ‘Ik proat plat’. Te bestellen deur n mailtje te sturen aan info@mienwesterkwartier.nl. En droag hem met tröts over dien trui of blouse henne.

UIT DE KRANT

Lees ook