Voormalige kerk Den Horn is nu woonhuis
DEN HORN – Aan de
Dorpsstraat in Den Horn staat al jarenlang een Doopsgezinde Kerk. Een kerk die
eveneens al jarenlang niet meer wordt gebruikt voor kerkelijke activiteiten. In
1968 is de Doopsgezinde Kerk opgeheven en sindsdien heeft het gebouw verschillende
eigenaren gehad. In mei 2018 is de kerk een gemeentelijk monument geworden en
op datzelfde moment is Geertje Veenstra, raadslid CDA-Westerkwartier, de trotse
bewoner van het gebouw geworden. “Ik vind het hier prachtig”, laat ze weten.
“Ik houd ontzettend van oude panden, dus ik hoefde niet lang na te denken toen
ik deze kerk te koop zag staan”. Het ‘huis’ van Veenstra heeft een lange
geschiedenis. Samen met haar en archivaris Frans Talsta uit Kommerzijl doken we
in de geschiedenisboeken.
“De doopsgezinde kerk
waar Geertje woont, is in 1861 gebouwd”, begint Talstra. “Een kerk die niet
zomaar tot stand kwam. Hier in het Westerkwartier had je vroeger één kerk en
dat was de Dorpskerk. Doopsgezinden waren eigenlijk andersdenkenden. Zij
hoorden niet helemaal bij de gemeenschap”. De doopsgezinden wilden een eigen
kerk, maar die kregen ze eerst niet. Na veel gedoe mochten ze toch een
‘vermaning’ bouwen. Deze naam slaat op de navolging van Christus waartoe de
doopsgezinde kerkgangers werden aangespoord door de predikant. “Het is dus
eigenlijk ook niet echt een kerk”, gaat Talstra verder. “Zo heeft het
bijvoorbeeld ook geen kerktoren. Het is een sober gebouw en de kerkgangers,
mennonieten genoemd, kwamen vroeger altijd in het zwart gekleed. De
doopsgezinde gemeenschap was een op zichzelf staand kerkgenootschap”.
Begin zeventiende eeuw, zo rond 1616, waren er al doopsgezinden in Den Horn. In
1736 werden doopsgezinden in Den Horn getolereerd en was er ook al een
vermaanhuis, waarschijnlijk op dezelfde plek als waar de kerk van Veenstra nu
staat. “Bij dit gebouw hoorde ook een pastoriehuis en een armenwoning”, legt
Talstra uit. “Deze zijn er nu nog steeds, maar horen niet meer bij het
kerkgebouw. Aangezien de doopsgezinden ‘anders’ waren dan de overige
dorpelingen, wilde men niet dat het kerkgebouw van de doopsgezinden goed
zichtbaar was. Daarom is het gebouw ook ver van de weg af komen te liggen”. De
vermaning in Den Horn was in 1860 aan vernieuwing toe. Er moest echter teveel
gerestaureerd worden, waardoor men besloot om een nieuwe doopsgezinde kerk te
bouwen. Het pand dat er nu nog steeds staat. “In 1861 is deze kerk ingewijd”,
gaat Talstra verder. “Dat verraadt ook het tegeltje onder één van de ramen”.
Op dat moment, in 1861, waren er niet veel doopsgezinde kerken meer over in
Nederland. In het Westerkwartier waren er destijds nog drie, namelijk in
Noordhorn, Pieterzijl en dus Den Horn. “In 1968 is de doopsgezinde kerk in Den
Horn vervolgens opgeheven”, vertelt Talstra. “De gemeenschap is toen
samengevoegd met Noordhorn, waar ze ook naar de kerk gingen. Het kerkgebouw in
Den Horn werd sindsdien niet meer gebruikt”. Tot 1970. In dat jaar kocht de
Firma Westra, een timmerbedrijf, het gebouw. “Op dat moment zat er ook nog een
kosterij aan de kerk vast”, gaat Talstra verder. “In 1970 heeft het
timmerbedrijf deze afgebroken. De eigenaar gebruikte het pand toen als
werkplaats. Op dat moment werd er nog weinig aan onderhoud van het gebouw
gedaan. Het werd een beetje een boerenschuur”.
In 2008 verkocht de firma Westra het kerkgebouw aan een nieuwe eigenaar. Op dat
moment was de staat van het pand niet goed. “Het was echt een bouwval”, vertelt
Talstra. “Naast het kerkgebouw alleen, hoorde toen ook het armenhuisje, dat
voor de kerk staat, ook nog bij het pand. Hier woonden de eigenaar en zijn
partner ook in. De man heeft, sinds hij het gebouw in 2008 kocht, tien jaar
lang alles verbouwd, met als doel om er later zelf in te gaan wonen. In 2017 is
hij hier ingetrokken en heeft hij eveneens het armenhuisje verkocht. Hij heeft hier
in totaal een jaartje gewoond”.
In 2018 was Veenstra, samen met haar partner, op zoek naar een nieuwe woning.
“Ik woonde destijds in Zuidhorn en wilde kleiner wonen”, vertelt de huidige
eigenaar. “Ik houd namelijk ontzettend van naoberschap. Kleine dorpjes, dat
vind ik ontzettend fijn wonen. Als raadslid mag ik niet buiten de gemeente
Westerkwartier wonen en bovendien ben ik ontzettend verliefd op dit landschap.
Het weidse vind ik echt fantastisch”. Veenstra haar broertje reed per toeval
door Den Horn en vertelde aan Veenstra dat er een ‘kerkje’ te koop stond.
“Diezelfde dag nog ben ik langsgereden om een kijkje te nemen”, gaat Veenstra
verder. “Het was echt fantastisch. Ik stuurde een fotootje naar mijn partner en
hij was duidelijk. ‘Kopen!’, stuurde hij terug. Op dat moment was er echter
niemand in de woning aanwezig, maar toen ik weg wilde gaan, kwam de eigenaar
net terug. Ik mocht het kerkje toen gelijk bezichtigen en was helemaal
verkocht. Mijn partner is diezelfde avond langs geweest om het te bekijken en
ook hij vond het geweldig”.
Veenstra en haar partner hebben vervolgens een bod gedaan en deze is
uiteindelijk geaccepteerd. Sinds hun komst in 2018 is er in het pand niet veel
veranderd. Alleen de kleuren in de slaapkamers zijn aangepast. “Ik ben echt
verliefd op de ramen in het pand”, glundert Veenstra. “Dat maakt echt de sfeer
van het pand. Ik houd van het ouderwetse, het oorspronkelijke. Fantastisch vind
ik dat”. Toen Veenstra samen met haar partner in het kerkgebouw trok, werd het
pand eveneens een gemeentelijk monument. “Dat hoorden we bij het tekenen van de
koopakte”, gaat het raadslid verder. “Of we daar heel blij mee moesten zijn,
wist ik toen niet. Dat het pand een gemeentelijk monument is, heeft namelijk
ook z’n beperkingen. Zo mogen we aan de buitenkant niet zomaar dingen
veranderen. Dit moeten we eerst verantwoorden aan de welstandscommissie. Echter
ben ik ontzettend blij met het pand waar ik in woon. Ik heb er absoluut geen
spijt van”. En ook de tuin en het landschap vind Veenstra prachtig: “We hebben
een hottub achter onze woning staan, waar ik vaak ’s avonds even inzit. Als ik
dan de uilen hoor, waan ik me echt in een paradijs”.
Nog even terug naar de doopsgezinde gemeenschap. Hoe gaat het daar nu mee?
“Momenteel is er nog één doopsgezinde kerk in het Westerkwartier”, vertelt
Talstra. “Deze staat in Noordhorn. Aan de rand van het dorp staat sinds 1838
een nieuw kerkgebouw, waar de doopsgezinde gemeenten van onder andere
Humsterland, Pieterzijl, Grijpskerk, Den Horn en Noordhorn gevestigd zijn. De
naam van deze kerk is de Doopsgezinde Gemeente Westerkwartier”.