Vrijwilligers SchuldHulpMaatje doen dankbaar werk

‘Je ontdekt zo een andere kant van Nederland’

WESTERKWARTIER – De Stichting SchuldHulpMaatje Westerkwartier kwam eerder dit jaar vervelend in het nieuws. Een klacht van een hulpvrager bleek gegrond en een vrijwilliger bleek, met de beste bedoelingen, zijn maatje benadeeld te hebben. De organisatie en de vrijwilligers zijn er niet naar om bij de pakken neer te zitten. Zij namen het voorval als een moment om van te leren. Om eigen grenzen te bewaken en niet alleen de financiële grenzen van de hulpvragers. Bovenal zijn ze allemaal volop bezig de hulpvragers vooruit te helpen uit wat het lijkt soms uitzichtloze situaties. En dat is dankbaar werk.

Zuidhorner Hans Elward is sinds 2018 als vrijwilliger actief voor SchuldHulpMaatje. Inmiddels is hij coördinator. Samen met vrijwilligster Rianne Bijl, die nu een jaar lang een eigen hulpvrager begeleid, vertelt hij graag over het werk van de stichting. ‘Ik hoop dat het de drempel verlaagd’, aldus Hans, ‘want ik merk vaak dat hulpvragers echt wel even over een drempel moeten voor ze aan de bel trekken. En dat is jammer, want soms hadden we iemand veel eerder uit de schulden kunnen helpen of zelfs kunnen voorkomen dat iemand in de schulden beland zou zijn.’ SchuldHulpMaatje is een stichting die helpt bij financiële problemen. Van bestuur en dagelijkse leiding tot aan de maatjes zijn het allemaal vrijwilligers die actief zijn voor de stichting. Er is ook een landelijke organisatie waar alle lokale besturen lid van zijn. Deze landelijke organisatie zorgt voor het beheer van de naam, de landelijke belangenbehartiging en de kwaliteit door onder andere opleidingstrajecten voor de maatjes te verzorgen. Specifiek worden zij opgeleid om financiële problemen bij te staan. En dat laatste is belangrijk, want zo benadrukt Hans: ‘wij staan naast de hulpvrager. Ze zullen veel zelf moeten doen, want ons grote doel is uiteindelijk zelfredzaam maken.’

Een traject start altijd met een intake. Dat is waar Hans als coördinator in beeld komt. ‘We maken eerst kennis’, vertelt hij. ‘Een intake doe ik het liefste bij de hulpvrager thuis. Eigenlijk doen we een soort triage: wat speelt hier, wat is de situatie? En het liefst krijg je zoveel mogelijk beeld van de financiën. Is er crisis? Dat er beslag op huisraad ligt of iemand uit huis gezet dreigt te worden? En met wie van de maatjes zo deze hulpvrager het beste klikken?’ Een maatje gaat vervolgens aan de slag mét de hulpvrager dus. Praktische hulp is het vooral wat geboden wordt. ‘Ik help met het aanvragen van tegemoetkomingen, kwijtscheldingen van de gemeente, maak een overzicht van de financiën, help met het vaststellen van een budget, het bellen van instanties en het opzetten van bijvoorbeeld een betalingsregeling’, somt Rianne op. Zelf werkte ze op debiteurenbeheer bij een bank en zag daar hoe mensen moeite hadden facturen te betalen. ‘Ik wilde iets gaan doen om mensen écht te helpen. Het is heel dankbaar werk’, vindt ze. ‘Mijn maatje was zo gewend de eindjes aan elkaar te knopen en alles maar te betalen. Dat lukte met moeite, terwijl ze eigenlijk gewoon recht op kwijtschelding heeft.’ Een weg vinden in alle regelingen die er zijn voor mensen die het financieel minder hebben, is lastig, merken de vrijwilligers. ‘Maar dat scheelt wel een paar duizend euro per jaar.’ ‘Er is heel veel te halen’, vult ook Hans aan. ‘In de gemeente Westerkwartier hebben we het over tien A4’tjes, normaal lettertype, aan regelingen. Dat zijn meer dan 50 instanties en regelingen waar iemand wat aan kan hebben.’ Het vergt ook scherpte van de vrijwilligers. ‘Er zijn veel potjes die elkaar overlappen. Bepaalde potjes zijn misschien alleen voor een nieuwe fiets, waar uit anderen naast die fiets ook budget voor een laptop aangevraagd kan worden. Dan moet je het goede potje benutten.’ ‘Je moet ontzettend goed in gesprek’, vertelt Rianne. ‘En dat gaat in alle vertrouwelijkheid en toegankelijkheid. Zelf vooruit denken is belangrijk: hebben de kinderen hun zwemdiploma’s al, wanneer gaan ze naar de hogere school?’

Hoewel Rianne veel voldoening voelt bij het werk, voelt ze ook wel eens frustratie. ‘Je helpt waar je kunt en doet heel veel, maar als je weggaat, heb je soms het gevoel dat je juist heel weinig hebt gedaan. Ik wil graag sneller, maar je bent ook van andere instanties afhankelijk.’ Ze ziet wel dat het nut heeft. ‘Ik zie de opluchting, dan zie je dat gezicht zo…’ en ze laat een grote lach zien. ‘Wij komen soms in moeilijke situaties’, vult Hans aan. ‘We leren dan ook veel over onszelf en onze eigen grenzen. De meeste van ons komen uit een financieel stabiele omgeving. Je ontdekt hiermee een andere kant van Nederland. Er zijn hier heel veel werkende armen. Veel mensen hebben laagbetaald werk. Ze komen voor toeslagen of tegemoetkomingen in aanmerking, maar redden het maar net om alles te betalen en houden zeker geen euro’s over. . Doordat ze net boven het minimum komen vervalt recht op andere tegemoetkomingen en kwijtscheldingen waardoor ze per saldo juist ‘’slechter’’ af zijn. En mensen die wel werken, kunnen niet meer gaan verdienen of een paar uur er bij pakken omdat ze dan ook buiten de boot vallen qua tegemoetkomingen.’ Rianne vindt dat de Nederlandse overheid hiermee een uitzichtloze situatie creëert. Want naast de werkende armen, zijn er veel armen die niet werken. ‘Zodra ze aan het werk gaan, vervallen veel regelingen en gaan ze er alleen maar op achteruit. Heel veel mensen willen wel werken, maar kunnen dat niet.’

Met alle stijgende kosten verwacht SchuldHulpMaatje een flinke toename van het aantal hulpvragers. ‘We zien vaak dat er een kantelpunt is bij hulpvragers’, vertelt Hans. ‘Een overlijden van een partner die altijd de boekhouding deed, verlies van werk, een scheiding of ziekte. Een ‘life-changing event’. Vanuit een stabiele situatie wordt iemand dan net over dat randje geduwd en dan gaat het heel hard. Sommige mensen hebben ook gewoon niet van huis uit meegekregen hoe ze een huishouden draaiend houden. Dat lukt allemaal tot het een keertje tegenzit.’

Een klacht is ook een advies

Een incident met een hulpvrager onlangs zette de stichting negatief in het daglicht. Deze hulpvrager meldde zich bij een landelijke klachtencommissie van SchuldHulpMaatje en die stelde hem in het gelijk. Voor de afdeling en de overige vrijwilligers was het vooral een les. ‘We hebben hier zeker drie sessies met zijn allen aan besteed onder andere met een van de landelijke vereniging en met onze eigen vertrouwenspersoon. We hebben meteen bespreekbaar gemaakt wat er speelde’, vertelt Hans. ‘Er is veel gesproken over de kernwaarde van vrijwilligerswerk: wat mag wel en wat mag niet. En heel belangrijk: waar stopt het voor ons. Een voorbeeld is dat wij geen papieren mee naar huis mogen nemen.’ Rianne haakt hier graag op in. ‘Ja, dat zou zeker makkelijker en sneller gaan, maar dan is er ook geen controle. Die grens is wel eens moeilijk, maar wij werken samen met de hulpvrager. Uiteindelijk moet die het zelf doen. Hij of zij is ook zelf verantwoordelijk voor de financiën. Als dat niet meer kan, dan ga je een ander traject in bij een professionele instantie. Maar dit moet je niet je eigen verantwoordelijkheid maken.’

Naar aanleiding van het incident is er nu een vertrouwenspersoon gekoppeld aan SchuldHulpMaatje Westerkwartier. ‘Een onafhankelijk persoon waar niet alleen hulpvragers terecht kunnen als ze ergens mee zitten, maar die er expliciet ook voor de maatjes is’, benadrukt Hans. ‘Want ook andersom kunnen er dingen gebeuren die niet oké voelen.’ Het incident is ter harte genomen. ‘Vanuit de beste bedoeling heeft dit maatje zijn grenzen niet goed bewaakt. Soms moet je dan toch meer op je handen zitten. Hoewel het soms lijkt dat er weinig op te lossen is, kunnen we ook dan waardevolle ondersteuning bieden’, meent hij. ‘Als ik terugkijk, denk ik dat ik daar waar ik ben geweest ook echt heb geholpen. Iemand kan zijn frustratie bij je kwijt en aan het eind van de dag hebben we toch wel wat gedaan.’

Meer informatie nodig? Kijk op https://schuldhulpmaatje.nl/locatie/westerkwartier/ en https://uitdeschulden.nu.