Klimaatburgemeester - Het onderwijs gaat voor

Wat moeten we met duurzaamheid in het onderwijs? Die vraag kent niet zomaar een simpel antwoord. Toch denk ik daar vaak over na. Immers, ik ben Klimaatburgemeester én werk voor het onderwijs. Dus ik kan het niet laten die twee werelden bij elkaar te brengen. Het begint met de vraag: moet het onderwijs wel iets met het klimaat?

Voor mij is het antwoord hierop wél simpel. Het onderwijs draait allereerst om de toekomst van leerlingen; ten tweede om het inspelen op vragen uit de samenleving; en ten derde om het reageren op maatschappelijke kwesties. In de klimaatcrisis komen die drie perfect samen. Scholen stomen de jeugd klaar voor de samenleving van morgen. Wil je dat goed doen, dan moet je vooruit lopen op de samenleving van nu. Dat betekent dat je niet ontkomt aan stevige duurzame ambities.

Voorbeeldrol

Daarom zie ik het als opdracht voor het onderwijs om te werken aan zuiniger, schoner, plantaardiger, groener en duurzamer dan de samenleving en wijzelf nu zijn. In processen, lessen én gedrag. Want iedereen weet hoe zwak je educatieve voorbeeldrol is als je A zegt, maar B doet. Waar kun je aan denken? Veel scholen kijken al wel naar processen. Waar komt de energie vandaan, is die groen? Waar kunnen we energie besparen en hoe? Kunnen we over op een groen schoolplein? Hoe zit het met onze afvalstromen? Het lastige hieraan is, dat scholen vaak ook afhankelijk zijn van de gemeente en leveranciers. Dat betekent dus dat scholen hard bij die partijen moeten aankloppen om de urgentie te benadrukken en actief mee te denken over stappen en financiering.

Geld

En niet alles is afhankelijk van externe factoren. Waar geeft een school bijvoorbeeld geld aan uit? Aan vleesconsumpties, vliegreizen en vervuilende wegwerpartikelen? Of aan duurzamere alternatieven? Vanuit het klimaat én de voorbeeldrol is het gesprek hierover zeer de moeite waard. Verder werken scholen natuurlijk voortdurend aan onderwijsinhoud. Eerder schreef deze krant al over het project Eco Schools, waarin leerlingen zelf aan groene oplossingen werken. Of het project Next Education, waarbij leerlingen samen met de universiteit onderzoek doen naar duurzaamheid. En toch wil ik pleiten voor een meer centrale plek voor duurzaamheid. Veel leerlingen die ik spreek, zien het belang van het klimaat, alleen weten nog niet precies hoe de vork in de steel zit, wat hun eigen rol is en hoe omvangrijk het klimaat eigenlijk is. Wat kunnen we daarmee? Idee: breng leerlingen minstens één keer per jaar en in hun schoolloopbaan minstens één keer per schoolvak in aanraking met duurzaamheid. Wat bedoel ik met dat laatste?

Toekomstbeelden

Behandel tijdens Engels buitenlandse journaal-items die gaan over de gevolgen van klimaatverandering. Denk bij kunstvakken na over artistieke toekomstbeelden uit de vorige eeuw, of die kloppen en welk toekomstbeeld je zelf kunt maken. Bespreek de werking van verschillende vormen van energieopwekking bij natuurkunde. Reken bij wiskunde uit welk effect CO₂ heeft op de temperatuur van de atmosfeer. Kijk bij geschiedenis eens naar de Kleine IJstijd en de rol die mens en bos daarin hadden. Tot slot, naast processen en lessen, kunnen scholen kijken naar gedrag. En zoals gezegd: A zeggen en B doen werkt niet. Maak daarom de ontwikkeling van duurzaam gedrag in het eigen werk onderdeel van de afspraken tussen medewerkers en leidinggevenden. Kijk naar aanknopingspunten bij Teachers for Climate. Of organiseer sessies over welke duurzame stappen ieder kan zetten in het eigen werk. Dat bevordert duurzame bedrijfsvoering én je duurzame voorbeeldrol.

Ambities

Ik begrijp: ik roep van alles vanaf de zijlijn. Zie dit dan ook als suggesties waar scholen, medewerkers en medezeggenschapsraden uit kunnen putten. En deze stappen zijn makkelijker gezegd dan gedaan. Ik verwacht ook niet dat scholen meteen naar de top van de berg springen, die beklimming gaat in stapjes. Ik hoop vooral dat scholen deze elementen kunnen opnemen in hun ambities voor de komende jaren.

Want in duurzaam denken, doen, laten en leven kunnen scholen niet achterblijven. Sterker nog, het is hun taak om ons en de leerlingen het goede voorbeeld te geven.