Ik Proat Plat - Wroak ien Doezum
Veurege week schreef ik over Pier Nobach uut Doezum en dat verhoal gijt verder vanòf 30 oktober 1943, de dag dat zien zeun Herman deur de Friese KP om zeep holpen werd.
Pier ging as n bezetene te keer toen er zien zeun dood ien t land vond. Hij vloekte en tierde en zwoor dat er n verschrikkeleke wroak volgen zol. Die wroak was nog beestachteger dan de minsen bedenken konden. Pier drong er bij de SD op aan om de verzetsgroep rond Surhuusterveen op te pakken. Volgens Pier zol fabrikant Taeke Schuilenga de leider van dat verzet weden. Bewies had de SD hierveur niet neudeg, want ien 1943 en 1944 gold de regel dat veur elke persoon die omgebrocht werd deur t verzet, drie burgers as represaille vermoord werden. Bij dizze zogenoamde Silbertanne moorden, werden minsen zo mor doodschoten ien heur eigen huus of bij de weg.
Taeke Schuilenga werd metnommen noar t Scholtenhuus ien Stad en werd de volgende dag ergens ien Friesland ien n bosje doodschoten deur t moordcommando. Zien liggoam is pas loater vonden. De tweede die vermoord werd was ambtenoar op t gemeentehuus G.P. Beukema uut Grodegast. Zien liggoam werd loater bij de Boerakkerweg vonden. Et derde slachtoffer zol onderwiezer De Vries uut Zuudhörn worden, mor die wist te ontsnappen. Toch zol der n derde kommen en dat werd Cornelis Bellinga uut Niekerk. Hij had hum verstopt ien zien sloapkoamer, mor werd vonden en doodschoten.
Herman Nobach werd begroaven op t kerkhof van Doezum, mor noa de begroavenis werd Pier nog vremder en onberekenboarder. De minsen ien t Westerkwartier wadden as de dood veur hum. Toch kwam er ok wel buurten bij verscheidene minsen aan de Eesterweg. Meest werd er dan over koetjes en kalfkes proat en as je Pier mor genoeg jenever gavven, dan was je n beste. Sums wees er ok wel gevangenen aan die volgens hum weer vrijloaten worden mosten. Et was mor net hoe t hum uutkwam.
Ien e nacht van 24 op 25 juli gijt et weer heulemoal mis. Pier zien oldste zeun Johann was noa de dood van zien broer thuuskommen om te helpen op e boerderij. Johann was trouwd met Grietje Scheerhoorn uut Boerakker en toen hij die nacht mor niet thus kwam, werd Pier verschrikkelek ongerust. Hij ree ien zien auto noar Boerakker om te kieken of Johan bij zien schoonolders was, mor doar wa-der niet. Onderweegs trof er ien Boerakker twee politiemannen die hum aanhielden omdat hij ien spertied buten was. Pier, heulemoal gek van ongerustheid, schoot op de twee mannen, woardeur ze beiden zwoargewond achterbleven.
Net as veul andere NSB’ers, begunt Pier hum begun september 1944 te kniepen. Hij wil weer noar Duutsland en probeert zien boerderij aan de Eesterweg (foto: tekening borg de Eest) ien Doezum te verkopen. Der is wel n liefhebber, Anne de Haan uut Oostwold. De Haan koopt et vee en de werktugen de boerderij en t laand kin er huren. Pier vertrekt noar Duutsland. Anne de Haan was gien NSB’er, mor toch wadden de Doezumers niet bliede met dizze man, ze vonden dat er “besmette goedern” kocht had. Dit werd de Haan ok nog even verteld deur Berend Renkema, die de ondergrondse en nog meer noamen van mannen uut Doezum noemde. Dit is achterof niet verstandig west. Kort doarnoa kreeg de Haan een briefke woarien stond dat “de organisatie” van hum eiste om de boerderij te verloaten. De Haan schrok doarvan en ging met et briefke en de noamen die hij heurd had van Renkema, noar de politiecommandant in Grodegast, ok n NSB’er. Loater is bekend worden dat et briefke niet ofkomsteg was van de ondergrondse. De politiecommandant speult et briefke deur aan de SD ien Stad. Lehnhof mos de kwestie ien Doezum oplössen. Lehnhof en zien moordcommando kwammen op donderdagoavond 14 september 1944 aan ien Doezum.
As eerste kwammen ze bij t huus van Albert Krijthe, 43 joarege schilder. De deur werd ientrapt en met drie schoten werd Krijthe om t leven brocht. Et moordcommando ree deur noar t huus van Berend Renkema, mor die was niet thuus. Dat werd zien broer Lubbe noodlötteg, want doar werd roam iensloagen en Lubbe werd doodschoten. Vervolgens gingen ze noar Jan Pera, die had al twinteg moanden ien n concentratiekamp zeten. Hij dee zulf de deur open en werd geliek deur drie kogels roakt. Pera is nog noar t ziekenhuus brocht, mor drie doagen loater toch overleden.
t Moordcommando was narreg dat ze Berend Renkema niet thuus trovven hadden, dus stakken ze zien huus ien e brand. Wat het dit n slim verdrietege tied west veur de Doezumers.
Veur de bevrijding kwam Pier weerom noar Doezum. Hij hield zich schuul bij Hendrik de Haan aan e Fryske Dyk, mor de ondergrondse vond Pier en nam hum gevangen. Hij werd op de motorkap van n auto bonden en noar Drachten brocht. Ien 1949 werd de doodstraf tegen hem eist, mor t werd levenslang.
Et is onverkloarboar, mor Pier was met n poar joar weer op vrije voeten en liet zich zulfs nog weer ien Doezum zien. Op drie maart 1965 i-der overleden ien n bejoardenhuus ien Zaltbommel. Hij en zien vrouw Elisabeth leggen begroaven ien Zuudloaren.
Leneke Struiksma
Mientje : ‘Wroak is n minne roadgever! ’
