Ik proat plat
De Vituskerk van Doezum
Toen ik lestdoags deur Doezum liep most ik ien één keer denken aan n oom van mij die op verjoardagvisite’s altied dezelfe opmerking moek: “k Heb liever dat e Doezumer toren omvalt dan mien borrel.” Der is ien zien leven zo nou en dan wel n borrel omvalen en de oom is al lang niet meer onder ons, mor de Doezumer toren stijt er nog altied. En as er gien biezundere dingen gebeuren zal er der nog hiel lang stoan.
De toren is onderdeel van e kerk van Doezum. Dizze kerk is bouwd ien e twaalfde eeuw op n zandrug midden ien t immens groot moeras dat destieds overal de omgeving bepoalde. t Was n Romaanse kerk, woarvan op dit moment allinneg de toren nog over is. Op e toren zit n zoadeldak, mor t liekt er op dat er vroeger n gemetselde spits op zat. Kerk en toren wadden optrokken van tufstien. Tufstien is ien onze omgeving niet te vienden, omdat et bestijt uut materioal dat bij vukaanuutbarstings teveurschien komt. Tufstien dat ien dizze omgeving bruukt is kwam voak uut e Eifel ien Duutsland. t Most allemoal met t schip en peerdewoagen aanvoerd worden. Der was iendertied niet veul bewoning ien dizze wereld. t Zal de minsen vermoedelek grote offers kost hemmen om e kerk te bouwen. Of der het, zoas met veul olle kerken t geval is, eerst n holten kerk stoan mor dat is niet bekend. (Bron: De Vituskerk te Doezum van Jaap v.d. Veen)
Een biezunderheid van e kerk is t zogenoamde gereduceerde Westwark. Dit is n soort aanbouw aan e westkant van e kerk. Dizze aanbouw is meestal breder dan e rest van e kerk. Over t gebruuk van dizze ruumte bestoan verschillende theorieën. Men denkt dat er ien vroegere tied recht sproken is. Ok t gebruuk veur verdediging of verering van e keizer, zoas ien Duutsland gebrukelek is, is mogelek.Loatere Westwarken werden ien Nederland vermoedelek bruukt om n altaar ien te zetten. Noast dit kerkelek gebruuk was er ok n symbolische functie. t Zol t bolwerk wezen dat e kerk bescharmen most tegen t kwoade. De minsen toen dochten dat t kwoade uut t Westen kommen zol.
Ien e periode 1953-1957 het e kerk n iengriepende restauratie ondergoan. De eerste plannen hierveur wadden al ien 1947 moakt, want iengriepen was hard neudeg. De toren muren bestonden uut n buten- en n binnenmuur. Doar tussenien was t opvuld met klei, keien en kalkmortel. Der zatten wel ankers die de buten en e binnenmuur bij mekoar holden mosten, mor die wadden stokverröt. Doardeur begon de toren noar één kant te hellen. Dat proces was al wat langer an e gang en doarom was der n steunbeer tegen de toren aanbouwd. Omdat de fundering van e steunbeer stief tegen de toren aanbrocht was, warkte et oaverechts deur de druk die hij op e ondergrond uutoefende. Men begreep dat eerst niet en doarom hadden ze der nog n extra steunbeer noast zet. Dit warkte ok oaverechts want de toren zakte nog schever. Dit probleem werd ien 1954 oplöst, toen de steunberen ofbroken werden en onder de toren een ringbalk van beton kwam. t Overhellen was oflopen. Toegeliekertied werd de toren repareerd met tufstien en de galmgatten en t ofbroken deel van t westwerk hersteld.
t Zelfde joar werd e kerkzoal hielemoal aanpakt. Alle meubilair, op e preekstoel en t örgel noa, werd uut e kerk hoald. Toen dat kloar was werd t hiele dak der of hoald. De grote roamen die der op dat moment ien zatten werden dichtmetseld. De kleine roamkes die ze vonden hadden werden weer zichtboar moakt. De muren en e zolderbalken repareerd en der werd n nije kap opzet.
Tegenwoordeg zollen ze zoveul mogelek materioal hergebruken mor ien 1954 is er mor n hiel klein deel old materioal weer bruukt. De rest van t dak is hielemoal vernijd.
De vloer werd op e oorspronkeleke hoogte brocht deur hum 20 centimeter te loaten zakken. De preekstoel uut 1829 en e banken werden n beetje noar t oosten verploatst.
n Poar banken binnen verdwenen, n poar restaureerd en der is n nije bijmoakt. Et doophek most verdwienen, zo kwam er meer ruumte om t oavendmoal aan toavels te holden.
Van e verdere ienventares wieten we dat kunstenares Djoeki Postma uut Drachten ien 1964 een nij doopvont moakt het, woarien ze de symbolen van e kerkeleke feestdoagen verwarkt het. De drie rouwborden hingen eerst ien e kerk van Lutjegast, mor binnen via t Grunneger museum ien Doezum terechtkommen. Een sarcofaag die ien Doezum vonden was is via datzelfde museum ien t klooster van Ter Apel terechtkommen.
Henk Wierenga
Mientje: ‘k Heb liever dat e Doezumer toren omvalt dan mien borrel!’