Uniek torenuurwerk Witte Kerkje na restauratie weer terug op de juiste plek
GROOTEGAST – Wie in de buurt van het Witte Kerkje in Grootegast woont, heeft het de afgelopen twee maanden ongetwijfeld gemerkt: de klok luidde niet. Dat komt omdat het vierhonderd jaar oude torenuurwerk volledig werd gerestaureerd, wat veertig jaar geleden voor het laatst was gebeurd. Sinds vorige week vrijdag staat het unieke torenuurwerk weer terug op de juiste plek, bovenin het Witte Kerkje. De komende tijd kan de klok daarom weer even vooruit en luidt het eveneens als vanouds.
De exacte leeftijd van het torenuurwerk is niet bekend, maar betrokkenen van de kerk schatten hem op zo’n vierhonderd jaar. “We weten wel dat de klok net zo oud is als de kerk zelf, maar wanneer die is gebouwd, is eveneens niet bekend”, zegt Auke Doornbosch. “De ene bron zegt dat de kerk is gebouwd in 1611 en de andere geeft het jaartal 1617 aan. Voor het gemak zeggen we daarom altijd dat de kerk gebouwd is in het begin van de zeventiende eeuw”. Het torenuurwerk was toen dus vanaf het eerste moment in de kerk aanwezig. “De klok is gemaakt in een tijd dat er geen slingerklokken waren”, gaat Doornbosch verder. “Dat kunnen we zien aan de klok zelf. Die slingerklokken werden pas gemaakt in 1657. Hierna werd ook aan het torenuurwerk in het Witte Kerkje een slinger toegevoegd. Daar werd de klok nauwkeuriger van”. De klok in het Witte Kerkje werkt volgens het principe van alle oude mechanische uurwerken. “Vroeger kwam iemand verschillende keren per dag om de klok te luiden, maar dat is nu niet meer nodig. Inmiddels gebeurt dat, door toepassing van de juiste techniek, automatisch”.
Na jarenlang uitstekend werk te hebben verricht, was het torenuurwerk dit jaar toe aan een grote onderhoudsbeurt. De laatste keer dat dat gebeurde, was zo’n veertig jaar geleden. “Toen lag de klok ook nog op zolder in onderdelen uit elkaar. Het heeft vervolgens zelfs een tijdje naast de kerk gestaan. In 1982 is de klok weer volledig in elkaar gezet en is het in technische zit aan de loop gebracht. Ditmaal is zowel naar de techniek als de historie van het torenuurwerk gekeken. Het is gerestaureerd met oude middelen en de kleine foutjes zijn eruit gehaald. Mensen zeiden wel eens dat de klok om zes uur zeven keer sloeg. We konden dat niet hard maken, maar tijdens de restauratie is ontdekt dat dat inderdaad het geval was. Dat gebeurt nu gelukkig niet meer”.
Nog altijd probeert Doornbosch meer over de geschiedenis van het torenuurwerk te weten te komen. “Het is echt heel uniek”, zegt hij. “Het klokje tikt(e) altijd door. Dat was al het geval toen de Duitsers ons land binnenkwamen en ook toen de eerste mens op de Maan landde. De klok blijft tikken, zonder elektronica en software, wat er ook gebeurt. Dat is best bijzonder”.