Meulens ien Kornhörn

Oflopen honderden joaren stonden er ien elk dörp wel één of meer meulens. Dat konden meulens wezen om wotter of te voeren, mor meestal was et om groan te moalen of gort te pellen. Halfweg de 19e eeuw wadden der ien hiel Nederland ongeveer tienduzend meulens. Van die meulens is nou minder dan tien procent over. De veurnoamste reden van die terugloop leit ien t feit dat de mulders niet langer ofhankelek wadden van aandrieving van wiend en wotter. Ze gingen massaal over op elektrisch, stoom en diesel. 

Noa de Tweede Wereldoorlog kwam er meer oog veur meulens en ien 1949 werd de ‘Provinciale Groninger Molencommissie’ opricht. Dizze commissie het onder andere alle meulens ien e provincie Grunningen registreerd.

Der het ooit n meulen ien e Kornörn stoan met de mooie noam ‘De Valk’. Jammergenog is die al joaren leden ofbroken. Ien n folder van e ‘Stichting Monumentenzorg’ stijt schreven 

‘De molens gingen met pensioen, maar voor hun oude dag werd niet of nauwelijks gezorgd.’

‘De Valk’ ston aan e Noordwiekerweg  ien e Snipperij. Der is gien mins meer die doar actieve herinneringen aan het. De meulen is begun 1900 opricht deur Pieter Valk. Hij vroeg ien 1902 een vergunning aan veur ‘het oprichten van een stoomkoren- en grutmolen, benevens een bakkerij’. Persoonlek vien ik t een beetje vremd dat er ok veur grutmeulen aanvroeg. Ien dizze omgeving wer immers niet veul gerst verbouwd. Meschien dat er nog wat met hoaver doen kon. Veur zo ver ik wiet binnen der gien ofbeeldings van de meulen. Ok bij de ‘Molenstichting’ binnen gien gegevens bekend. Zelfs t joar woarien de meulen ofbroken is, is niet bekend. Een kleinzeun van mulder Jan Valk het verteld dat et vermoedelek al ien 1914 was. Aanleiding was de aanschaf van n ‘zuiggasmotor’. Nou wist ik niet wat n ‘zuiggasmotor’ was, mor op ‘Wikipedia’ von ik de volgende definitie: ‘Een zuiggasmotor is een viertaktmotor waaraan een installatie is gekoppeld, die steenkool, hout, of andere brandbare materialen zoals turf omzet in een brandbaar gas, waarop de motor loopt.’ Uutvonden rond 1880 en ik altied mor denken dat dit ien of vlak veur de Tweede Wereldoorlog was, as vervanging van benzine.

De andere meulen ien Korhörn, die t langer volholden het, was de meulen van e familie Broekema. Ien t lest van e 19e eeuw kwam Kornelis Broekema vanuut Pieterziel noar de Kornhörn. Hij kwam doar te wonen op n boerderijke en doarnoast bouwde hij n bakkerij. Dat was toen de eerste mor zeker niet de leste ien e Kornhörn. t Groan en doarmet et zoad veur de bakkerij verbouwde der zelf en om doar bakrogge van te  moalen kocht er n stoommachine. Ien eerste ienstantie was dat allinneg veur eigen gebruuk. 

Dit veranderde ien 1896 toen meulenbouwer F. Ritsema uut Stroobos ien opdracht een meulen bouwde achter de boerderij. De meulen werd deels bouwd uut bestoand materioal. 

Et bovenstuk kwam van n wottermeulen uut De Kniepe, die was, volgens et opschrift op één van e balken, bouwd ien 1794. Ondanks dizze Friese ienbreng had de meulen uuteindelek toch alle kenmarken van n Grunneger achtkante meulen. Ok de kleuren wadden typisch Grunnings: wit, ofzet met rood en groen.

Toen dizze meulen der ston werd er vanof die tied ok veur andern moalen. Eerst veur andere bakkers mor loater ok t “loongemaal”. Dit betekende t ophoalen van zoad, moalen en t terugbrengen van meel. Dit wadden hoofdzoakelek rogge en gerst en t meel werd bruukt as veevoer. t Was zwoar wark om met peerd en woagen de zakken aan te hoalen en vot te brengen. Verharde wegen wadden der praktisch niet en e zandwegen wadden niet altied lieke goed. Omdat er veul concurrentie van andere meulens was, werd et niet zo goed betoald. Et tarief was om en noabij twinteg cent per zak. Nou was t geld toen wel veul meer weerd, mor riek werd n mulder der niet van.

Rond 1900 het Kornelis Broekema een nije bakkerij bouwen loaten. Van of die tied werd er ien e olle bakkerij moalen. Dat gebeurde eerst met n stoommachine, die vervangen wer deur n gasmotor. Ien 1929 werd die weer vervangen deur n “Kromhout” gloeikopmotor.

Ien 1912 nam zeun Willem Broekema de zoak over. De moalstienen binnen ien die tied uut e meulen hoald. Ien 1950 werd er n sloopvergunning aanvroagd en verleend. Ien 1957 ging e zoak noar Kor Broekema. Die von t jammer om de meulen of te breken en het van alles doan om dat te veurkommen. Dat is jammer genog niet lukt en de meulen is ien 1963 ofbroken. t Enige wat overbleven is, is de moalstien en die is tot op e dag vandoag te zien ien e hooikiep ien t Curringherveld.

Henk Wierenga

Mientje: ‘Die vraauw is net n potkachel: ze is uut of ze gijt uut!’