Janneke Bos over de Tweede Wereldoorlog: “Mijn opa en oma zijn in oorlogstijd getrouwd”

GROOTEGAST/STREEK – De grootouders van Janneke Bos uit Grootegast hebben de Tweede Wereldoorlog zeer bewust meegemaakt. Bij het uitbreken van de oorlog in Nederland waren Jakob Berghuis (Job) en Jantje Berghuis-Postma respectievelijk 15 en 11 jaar oud. “Mijn opa en oma hebben mij redelijk wat dingen verteld over de oorlogstijd”, vertelt Janneke. “Dat duurde wel even voordat ze dat deden. In het begin wilden ze er bijna niet over praten en ook nu is dat nog soms lastig. Toch weten we dankzij de verhalen al veel over die tijd. Het is ook best bijzonder: mijn opa en oma zijn in oorlogstijd getrouwd”. De Streekkrant ging met Janneke in gesprek over hoe haar opa en oma elkaar in de Tweede Wereldoorlog hebben leren kennen.

“De eerste twee jaren van de Tweede Wereldoorlog waren redelijk rustig hier in het Noorden”, vertelt Janneke. “Men had voldoende eten en de grote razzia’s speelden zich vooral in de grote steden af. Dat was hier in het begin nog niet echt het geval”. Maar na die twee jaren werd het leven ook in het Noorden wat strenger. Zo mocht men onder andere geen licht meer aandoen ’s avonds en moesten ramen verduisterd worden. Ook kregen mannen een oproep om te gaan werken voor de Duitsers. “Ook mijn opa kreeg destijds meerdere oproepen”, gaat Janneke verder. “En rond die tijd, in 1943, leerde hij mijn oma kennen. Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog woonden zij vlak bij elkaar in Lutjegast; er zaten slechts twee huizen tussen. Mijn opa had met zijn broer een schuilkelder bij mijn oma gecreëerd. Als de razzia’s plaatsvonden, dan schuilde men daarin. Op die manier hebben mijn grootouders elkaar ook leren kennen”.

Meermaals kwamen de Duitsers bij Jakob Berghuis aan de deur om hem mee te nemen, zodat hij voor de bezetter kon werken. “Maar als dat gebeurde, wist mijn opa vaak op tijd in de schuilkelder te komen”, legt Janneke uit. “Toch lukte dat niet altijd. Zo werd mijn opa één keer meegenomen en men wist niet waar hij heen ging en of hij terugkwam. Het bleek dat hij toen zo’n vijf à zes weken in Haren heeft gewerkt voor de Duitsers, waar hij loopgraven moest graven. ’s Avonds at hij altijd bij een Amerikaanse vrouw, die de tafel dekte met een Amerikaanse vlag. Maar goed dat men dat nooit te weten is gekomen…”

Naar mate de oorlog vorderde, zagen Janneke haar opa en oma elkaar steeds vaker. Pas later in het jaar 1943 hebben zij een relatie gekregen. Jakob Berghuis was destijds 18 jaar oud. Jantje Postma was slechts 14 jaar. “Het leeftijdsverschil was op dat moment ook wel wat vreemd”, vertelt Janneke. “Maar ze waren verliefd op elkaar. Dan maakt leeftijd niets uit”. Gedurende de oorlog bleven Janneke haar grootouders elkaar opzoeken. Dit leidde eenmaal tot grote problemen. “Mijn opa was ’s avonds bij mijn opa op bezoek en ze hadden het licht aan, zonder dat het raam verduisterd was. Op dat moment liep er net een Duitser langs met een NSB’er. Zij zagen het licht branden en belden bij het huis aan. Mijn oma haar zus deed de deur open en de bezetter eiste dat het licht uitging. Hij stormde naar de kamer waar mijn opa en oma zich bevonden en sloeg de deur open. Echter, doordat mijn opa een beetje in een hoek zat, kon de Duitser hem niet zien. Hij zag alleen mijn oma en is daarop weer weggegaan. Mijn opa en oma waren uiteraard ontzettend bang”, aldus Janneke. 

Na een tijd een relatie te hebben gehad, raakte Jantje Postma plots zwanger van haar toenmalige vriend Jakob Berghuis. Op dat moment was ze slechts 15 jaar oud. “Dat was een hele heftige tijd voor haar, haar familie en mijn opa”, vertelt Janneke. “In die tijd was het ook ontzettend armoedig allemaal”. Omdat Jantje Postma zwanger was, wilde zij trouwen met de vader van het kind, Jakob Berghuis. Uiteraard wilde hij dat zelf ook. Dit hadden ze gepland op 22 oktober 1944, maar kon in verband met omstandigheden niet doorgaan. “Mijn oma haar vader woonde aan de andere kant van de afsluitdijk en die kon hier die desbetreffende dag niet komen. Hij mocht niet meer over de afsluitdijk rijden, omdat die was afgesloten. Het huwelijk werd daarom uitgesteld. Mijn oma was toen nog meerderjarig, dus haar vader moest bij de huwelijksvoltrekking aanwezig zijn. Dat lukte op dat moment dus niet”, aldus Janneke.

Jantje Postma en Jakob Berghuis wilden trouwen voor de geboorte van hun eerste kind, maar dat lukte niet. Op 9 februari 1945 werden zij ouders van een prachtige dochter, de moeder van Janneke. “Gelukkig is alles met de geboorte goed gegaan”, laat Janneke weten. “Maar mijn oma haar vader kon er helaas niet bij zijn. In de nacht van 18 op 19 februari lukte het hem toch om de overtocht naar Lutjegast te maken. Op de fiets, met houten banden, maakte hij de lange oversteek en kwam hij uiteindelijk op 19 februari aan. Een dag later, op 20 februari, zijn mijn opa en oma getrouwd. Op dat moment was mijn oma 19 jaar oud”. De bruiloft zag er heel anders uit dan dat we vandaag de dag gewend zijn. En een saillant detail: meneer en mevrouw Berghuis kregen pas hun trouwring toen ze veertig jaar getrouwd waren.

Ondanks de zwangerschap op jonge leeftijd hebben meneer en mevrouw Berghuis een goed huwelijk gehad. Toch heeft het krijgen van een kind op haar vijftiende veel impact op het leven gehad van mevrouw Berghuis. “Mijn oma heeft vroeger vaak een minderwaardigheidsgevoel gehad”, vertelt Janneke. “Ze had ook altijd heel weinig geld, dus dat was natuurlijk extra lastig. Wel waren mijn opa en oma ontzettend trots op hun eerste kind. Ze hebben na de geboorte van mijn moeder ook nog een tijdje bij hun ouders in huis gewoond. Ten tijde van de oorlog was het ook ontzettend spannend. Ze moesten zich vaak verstoppen en het was soms best heftig. Dat zijn ze nooit vergeten”. In totaal kregen de opa en oma van Janneke vier kinderen.

Jantje Berghuis-Postma is inmiddels 91 jaar oud en is nog steeds woonachtig in Grootegast. Jakob Berghuis is al overleden. Kleindochter Janneke zoekt haar oma regelmatig op en jaarlijks gaan ze naar de 4 mei herdenking in het dorp. “Het is ontzettend belangrijk om stil te staan bij deze periode, dit stukje geschiedenis. Ik vind dat we dat altijd moeten blijven herinneren. Dit jaar vindt er zeer waarschijnlijk geen 4 mei herdenking plaats, zoals we die gewend zijn. Ook dat is bijzonder”. Mevrouw Berghuis-Postma heeft van kleins af aan een dagboek bijgehouden, waar ze alle gebeurtenissen in haar leven heeft bijgehouden. Niemand mag dit inzien. Nog niet. “Pas als zij gestorven is, mogen wij lezen wat er in staat. Ik verwacht dat dat ontzettend heftig gaat zijn”, besluit Janneke.